Այսօր կխոսենք այն մասին, թե ինչպես է երախտագիտությունը մեզ ավելի լավն ու երջանիկ դարձնում, երկարացնում կյանքը և թե ինչպես է բառացիորեն կանգնած մեր հասարակության հիմքում:
Նախ, սա հերթական նորաոճ հիմարությունը չէ, որը գովազդվել է առանց որևէ պատճառի` ի ուրախություն ժամանակակից երիտասարդության․ երախտագիտությունը պրակտիկա է, որը երկրի վրա ապրող բոլոր մարդիկ հազարավոր տարիներ փորձարկել են իրենց վրա և փաստը, որ այն գոյատևել է մինչ օրս, խոսում է դրա օգտակարության մասին: Ժողովուրդների մշակույթներում այն ամենից հաճախ արտահայտվել է աղոթքով։ Օրինակ` ճաշից առաջ երախտագիտության հայտնի ծեսը դեռ կիրառվում է. մարդիկ նստում են սեղանի շուրջ և կախված իրենց մշակույթից` շնորհակալություն են հայտնում Աստծուն, աշխարհին կամ սիրելիներին` ուտելիքի համար: Հարց է առաջանում` «ինչո՞ւ»: Դուք կարող եք մտածել, որ դա բարելավում է մարսողությունը: Պարզվում է՝ այո։ 2012 թվականի փորձից երևում է, որ երբ մարդիկ սկսում են երախտագիտության օրագիր պահել, նրանք ավելի քիչ ստամոքսի ցավ են զգում, և նրանց մարսողությունը բարելավվում է: Բայց, իհարկե, երախտագիտության կամ աղոթքի իմաստը չի սահմանափակվում ստամոքսի համար հաճելի հետևանքներով։ Այս պրակտիկան չափազանց հին է՝ պատահական կամ սովորական լինելու համար: Բարեբախտաբար, դրա որոշ ազդեցությունները կարելի է չափել, և գիտնականները հաստատել են դա։
Հարյուրավոր ուսումնասիրություններ մատնանշում են մի բան` անկախ նրանից, թե ինչպես եք երախտագիտություն ցուցաբերում արտաքին աշխարհին (մեդիտացիայի, անձնական օրագրի միջոցով), այս պրակտիկաների ազդեցությունը տպավորիչ կլինի. դրանք բարելավում են քնի որակը և իջեցնում արյան ճնշումը, մեզ ավելի առողջ են դարձնում, օգնում են վիրահատություններից հետո ապաքինվել և լավատեսությունը մեծացնելով, երկարացնելով կյանքը՝ օգնում են մեզ ավելի արագ վերականգնվել սթրեսից, բարձրացնում են մեր ինքնագնահատականն ու տնտեսական որոշումների որակը, նույնիսկ` ինքնատիրապետումն ու համբերությունը։ Եվ այս ամենն ընդամենը երախտագիտության փոքրիկ հինգ րոպեանոց պրակտիկայի շնորհիվ:
Բայց այս ազդեցությունները ոչինչ են այն բանի համեմատ, թե ինչպես է դա ազդում մեր անձի ձևավորման վրա: Հին հույներն ու հռոմեացիները կարծում էին, որ անառաքինի կյանք վարելով չի կարելի հասնել իդեալական բնավորության: Եվ հենց երախտագիտությունն էր, որ նրանք բարձրագույն առաքինություն էին անվանում: Ցիցերոնը գրում է. «Չկա այնպիսի որակ, որը ես կուզենայի ունենալ այն աստիճան, ինչպես երախտապարտ լինելու ունակությունը: Որովհետև դա ոչ միայն մեծագույն առաքինությունն է, այլ նաև բոլոր մյուս առաքինությունների մայրը»: Այսպիսով` նախքան բարի, արդար, իմաստուն կամ համարձակ լինելը, նախ պետք է սովորել երախտապարտ լինել: Երջանիկ կամ իմաստալից կյանքի ճանապարհին մենք նախ պետք է երախտագիտություն գտնենք, որքան էլ որ դժվար լինի կյանքը: Հետազոտությունն ընդգծում է դրա կարևորությունը:
2006 թվականի փորձին մասնակցել են հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարումներով տառապող վետերաններ (նման մարդկանց համար շատ դժվար է նորմալ գործել)։ Ներդրելով երախտագիտության պրակտիկան իրենց կյանք՝ վետերաններն ավելի ու ավելի էին զգում իրենց կյանքի հետ ինչ-որ բան անելու ցանկությունը, չնայած ծանր հոգեկան վնասվածքին` նրանք սկսեցին ավելի լավ հասկանալ իրենց տեղն աշխարհում, և նրանց էվդեմոնիկ երջանկությունը զգալիորեն մեծացավ: (Էվդեմոնիզմ – բարոյական մեթոդաբանական սկզբունք, որը մոտ է հեդոնիզմին: Բարոյականության գլխավոր չափանիշ և մարդու բարոյական վարքի հիմք է համարվում երջանկության ձգտումը):
Բանն այն է, որ երախտագիտությունը ստիպում է մեզ ուշադրություն դարձնել այն բաների վրա, որոնք մենք սովորաբար ընդունում ենք որպես սովորական: Սթափ հայացքով նայելով՝ մենք ճանաչում ենք նրանց` որպես բարիքի ակտիվ աղբյուր մեր կյանքում: Օրինակ մեր ծնողների դեպքում. մեծերի հանդեպ երախտագիտությունն այն է, ինչ պակասում է ժամանակակից մարդուն։ Փիլիսոփա Դեյվիդ Հյումը կարծում էր, որ բոլոր հանցագործություններից ամենավատը, որոնց ունակ է մարդը, ծնողների հանդեպ երախտամոռությունն է: Կանտը նույն կերպ էր մտածում՝ ապերախտությունն անվանելով «ամեն ստորության և չարության աղբյուր»։ Ուշադրություն դարձնելով այս աշխարհի հաճելի կողմերին՝ մենք նկատում ենք, որ ծնողը ոչ միայն օբյեկտ է, որը մեզ 20 տարի անվճար կալորիա է տրամադրել, այլ իրական մարդ, ով ամեն ինչ զոհաբերել է մեր կյանքի համար: Բացահայտելով այս ակնհայտ, բայց միևնույն ժամանակ թաքնված իրականությունը՝ մենք ոչ միայն տոգորված ենք ծնողի հանդեպ երախտագիտությամբ, այլ մենք ինքներս ենք պատրաստ նման անձնազոհության։ Ըստ նույն սցենարի՝ պատերազմի սարսափելի փորձի ենթարկված զինվորը սկսում է հասկանալ, որ աշխարհում կան բաներ, որոնց համար արժե ապրել. նա գտնում է իր տեղն աշխարհում և ազատվում նիհիլիզմից (փիլիսոփայական ուսմունք, որը բացառում է կյանքի ենթադրելի իմաստի գոյությունը)։
Երախտագիտությունը չափազանց լայն ազդեցություն ունի մեր անձի ձևավորման վրա: Հետազոտությունից մենք գիտենք, որ այն ճնշում է նյութապաշտությունն ու սպառողականությունը մեր մեջ, ստիպում է մեզ զգալ հասարակությանը պատկանելու զգացում, միևնույն ժամանակ մեզ դարձնում է ավելի այլասեր, վստահող և օգնող ուրիշներին: Այն նույնիսկ նվազեցնում է ագրեսիան և մեծացնում է կարեկցությունը: Այսինքն՝ երախտապարտ հասարակությունն ավելի առողջ է։ Նա ոչ միայն ի վիճակի է ճանաչել իր հարմարավետությունն ու կյանքի ուրախությունները, որոնք հասանելի են իրեն, այլ, որ ավելի կարևոր է, դրանում ուրիշների ներդրումը:
Հարվարդի գիտնականների կարծիքով՝ մենք կարող ենք երախտագիտություն դրսևորել երկու ձևով.
Առաջինը երախտագիտության օրագիրն է.
ամեն օր մենք գրում ենք, որպեսզի հիշեցնենք մեզ արտաքին աշխարհից ստացած մի քանի «նվերների» մասին: Դոկտոր Ռոբերտ Էմմոնսի խոսքով այս մեթոդը բաղկացած է երեք քայլից. նախ մենք բացահայտում ենք մեր կյանքում լավը, մենք համոզված ենք, որ դրա մեջ կան հրաշալի տարրեր, որոնք արժանի են մեր երախտագիտությանը։ Երկրորդ՝ մենք գիտակցում ենք, որ այս բարության աղբյուրը մեր «ես»-ից դուրս է։ Երբ մենք գիտակցում ենք այս փաստը, մենք կատարում ենք երրորդ քայլը և անկեղծորեն գրում ենք մեր երախտագիտությունը: Կախարդականն այն է, որ որքան շատ ենք շնորհակալություն հայտնում, այնքան ավելի շատ ենք նկատում երախտագիտությանն արժանի երևույթներ: Եվ դա ամենևին չի նշանակում, որ մենք կդադարենք նկատել այս աշխարհի չարիքները, ընդհակառակը` դրանք ակնհայտ կդառնան, բայց մենք կունենանք հիմք, որի վրա պետք է կանգնենք այս չարիքների դեմ պայքարելու համար։
Երկրորդ ճանապարհը երախտագիտությունն է` ուղղված ուրիշներին:
դա կարող է դրսևորվել և՛ շնորհակալագրի, և՛ զրույցի տեսքով, որում մարդուն տեղեկացնում ես, որ նրա բարությունն աննկատ չի մնում։ Անկեղծորեն և կոնկրետ արտահայտելով մեր երախտագիտությունը՝ մենք կարողանում ենք անցնել մեր միջավայրի հետ հարաբերությունների սկզբունքորեն այլ մակարդակի։ Ըստ հետազոտության՝ երախտագիտության այս մոտեցումը բարելավում է ռոմանտիկ հարաբերությունների որակը, ամրապնդում է ընկերական հարաբերությունները և մեծացնում դժվար պահերին աջակցելու հնարավորությունը: Մտերիմների հետ ձեր շփումներում կարծես թե բացվում է նոր հարթություն, որը շատ դժվար է բառերով նկարագրել: Փորձեք և զգացեք ինքներդ:
Ամփոփելով՝ երախտագիտությունը մեզ չի ստիպի մոռանալ մեր պատվախնդրությունները (ամբիցիաները), որովհետև ամեն ինչ լավ է, պատրանքներ չի ստեղծում և աշխարհն անհիմն չի գեղեցկացնում, ընդհակառակը` այս պրակտիկան հավասարակշռում է մեր հայացքը, աշխարհի խավարի և տառապանքի մեջ օգնում է մեզ մեր ոտքերի տակ հող գտնել՝ ակնհայտորեն գոյություն ունեցող բարիքի տեսքով: Բացահայտելով այն՝ մենք հիշում ենք, թե ԻՆՉԻ համար է պետք իմաստալից պայքարել, ԻՆՉԻՆ պետք է ձգտել և ԻՆՉՊԵՍ պետք է ապրել:
