Պատկերացրեք, որ խանութում հաճախորդներին առաջարկում են համտեսել ինչ-որ ապրանքի 6 տեսակ և դրա դիմաց զեղչ ստանալ։ Համաձայն 2000 թվ․ ուսումնասիրության՝ փորձողներից յուրաքանչյուր երրորդը գնում է տուն գնումներով: Եթե ոչ թե 6 համ է, այլ 24, թվում է, թե վաճառքը պետք է աճի, բայց ամեն ինչ մի փոքր այլ ընթացք է ստանում. համտեսելուց հետո այցելուների միայն 3%-ն է որոշում գնել։
Հետազոտողներին հետաքրքրեց այս արդյունքը և հաջորդ տարիների ընթացքում նրանք կատարեցին փորձերի հերթական շարքը: Տենդենցը կրկնվեց ոչ միայն սննդի հետ. օրինակ Vanguard-ը (աշխարհի խոշորագույն ներդրումային հիմնադրամներից մեկը) իր աշխատակիցներին առաջարկել է ձևակերպել կենսաթոշակային ավանդ։ Պարզվեց, որ եթե առաջարկեք 50 տարբեր սակագներ, ապա 10%-ով ավելի քիչ աշխատակիցներ կգրանցեն ավանդ, քան եթե առաջարկեք ընդամենը 5 սակագին։ Մարդիկ կորցնում էին տարեկան 5000 դոլարը, քանի որ պարզապես չէին կարողանում ընտրել համապատասխան տարբերակը:
Բայց ինչո՞ւ լայն տեսականին ոչ միայն չհեշտացրեց հաճախորդների կյանքը, այլ, ընդհակառակը, դժվարացրեց այն։ Ի վերջո, ընդհանուր առմամբ ընդունված է, որ տարբերակների առատությունը մեզ ավելի շատ ազատություն է տալիս, հետևաբար՝ բավարարվածություն։ Որքան էլ պարադոքսալ թվա, շատ ընտրությունն ավելի շատ կաթվածահար է անում, քան ազատագրում։ Եվ նույնիսկ եթե մեզ հաջողվում է ինչ-որ բան ընտրել, դա ուրախություն չի բերում։
Կա երկու պատճառ. առաջինը ափսոսանքն է բաց թողնված հնարավորությունների համար։ Ենթադրենք, թե Դուք եղել եք այն 3%-ի մեջ, ովքեր համտեսելուց հետո երշիկ են գնել։ Տանը բացում եք փաթեթը, կտրտում, փորձում, բայց մտքում միայն մի բան կա՝ «ավելի լավ կլիներ, եթե սերվելատ վերցնեի»։ Ի վերջո, որքան շատ այլընտրանքներ, այնքան ավելի շատ պատճառներ կան կասկածելու, նույնիսկ եթե դուք իսկապես իդեալական ապրանք եք գնել:
Մեկ այլ պատճառ էլ ուռճացված սպասելիքներն են։ Որքան շատ տարբերակներ տրամադրեն մեզ, այնքան մեր պահանջներն ավելի կբարձրանան: Մենք արդեն փնտրում ենք ոչ թե պարզապես ապրանք, այլ իդեալական ապրանք: «Ընտրության պարադոքսը» գրքի հեղինակ Բարրի Շվարցը բերում է այս օրինակը` «մի օր նա գնաց նոր ջինս գնելու, քանի որ հինը գնել էր դեռ այն ժամանակ, երբ ընտրություն հնարավորություն չկար»: Բարրին մեկ ժամ անցկացրեց խանութում և վերջապես դուրս եկավ՝ կրելով ամենահարմարավետ և ամենագեղեցիկ ջինսը, որ կարելի էր պատկերացնել: «Բայց ես ինձ ավելի վատ էի զգում», — խոստովանում է նա, քանի որ տարբերակների այս ծովում նա այլևս փնտրում էր ոչ թե պարզապես ջինսե տաբատ, այլ կատարյալ ապրանք: Նա շատ մեծ սպասելիքներ ուներ։
Բաց թողնված հնարավորություններից վախը և մեծ սպասելիքները հզոր ապրումներ են, որոնք մեզ ուղեկցում են ամեն օր: Ժամանակակից կյանքը լի է միկրո որոշումներով, որոնցից յուրաքանչյուրը ժամանակ և ջանք է պահանջում: Խնդիրն այն է, որ ամեն անգամ, երբ կամք եք դրսևորում՝ հրաժարվելով մի բանից հօգուտ մյուսի, այն վատնում եք։ Այս հուզական էֆեկտը 2007 թվ․ հայտնաբերել է սոցիալական հոգեբան Ռոյ Բաումեյսթերը։ Նա դա անվանեց էգոյի սպառում: Ռոյը հայտնաբերեց, որ կամքը սահմանափակ ռեսուրս է․ որքան հաճախ ենք որոշումներ կայացնում, այնքան ավելի քիչ է մնում այն, և այնքան ավելի հոգնած ու նյարդայնացած ենք դառնում:
Մենք սպառում ենք մեր կամքի ուժը՝ որոշումներ կայացնելով և դառնում ենք իմպուլսիվ կամ շշմած: Այսպիսով, մենք հայտնվում ենք մի իրավիճակում, երբ ընտրությունը հնարավորություններ չի տալիս և չի հեշտացնում կյանքը, այլ ավելի շուտ ճնշում է։ Լայն ընտրությունը ոչ միայն դժգոհություն է առաջացնում, այլև մեզ դարձնում է կամազուրկ։
Սթիվ Ջոբսն, օրինակ, տարիներ շարունակ չփոխեց իր հագուստի ոճը՝ հավատարիմ մնալով կապույտ ջինսե տաբատին և սև սվիտերին։ Նա միտումնավոր սահմանափակեց իր ընտրությունը առօրյա մանրուքների մեջ, որպեսզի ուժերը խնայի իսկապես կարևոր բաների համար: Ո՞վ գիտե, գուցե նա չէր կարողանա Apple-ը դարձնել աշխարհի ամենաթանկ ընկերությունը, եթե ամեն օր անհանգստանար, թե ինչ հագնի:
Կյանքը որոշումների շարք է։ Այսպիսով Դուք եք ընտրելու՝ հագուստ, թե՞ աշխարհը փոխելու ուղիներ:
Նյութը՝ prosto.academy-ից
